(۱) نگرش منفی نسبت به سرمایه‌گذار

دکتر محمد رحیمی*، خلخالیم / ▫️احمد اشرف در کتاب موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران، نگرش منفی نسبت به سرمایه و سرمایه‌داری را یکی از عمده ترین موانع شکل‌گیری و رشد سرمایه‌داری در جامعه ایران معرفی کرده است. طبعا وقتی نگرش این باشد که سرمایه‌دار، لزوما و بدون تردید، با مکیدن خون مردم سرمایه‌ اندوخته و حتما و ضرورتا حقی را ناحق کرده و حقوق تعدادی را غصب کرده تا به سرمایه رسیده است، در این صورت کسی جرأت نخواهد کرد برای اندوختن سرمایه یا سرمایه‌گذاری در زمینه‌ای خاص تلاشی به خرج دهد یا حداقل این است که به صورت آشکار دست به این کار نمی‌زند چون از نگرش و نگاه مردم خوفناک است.▫️

با این مقدمه چنانچه بخواهیم موانع توسعه را در منطقه خلخال احصاء کنیم، بی تردید یکی از آنها نگرش منفی مردم و مدیران منطقه نسبت به سرمایه‌دار و سرمایه‌گذاری است.

کلیشه‌های منفی در این‌باره، ما را متوجه نگرش‌ها و دیدگاه‌های منفی نسبت به مقوله‌ی سرمایه‌گذاری می‌کند. "اینکه سرمایه‌دار، کلاهبردار است"، "برای غارت دفینه و آثار باستانی وارد منطقه شده است" و ... از جمله کلیشه‌های منفی در زمینه‌ی سرمايه‌گذاری در منطقه است. باید این نکته را در نظر بگیریم که سرمایه‌گذار، فردی هوشمند است و در وهله نخست سود و زیان خود را در نظر می‌گیرد. بنابراین زمانی‌ که احساس کند خطری او و سرمایه‌اش را تهدید می‌کند یا نگرش‌ها نسبت به او منفی است، قید سرمایه‌گذاری در آن منطقه را خواهد زد و به جایی خواهد رفت که زمینه برای سرمایه‌گذاری فراهم باشد.

علاوه بر مردم، ذهنیت مدیران و مسئولین دستگاه‌های اجرایی نیز نسبت به سرمایه‌گذار منفی است. بروکراسی پیچیده و دشوار و انواع سنگ‌اندازی های دستگاه‌های اجرایی، همه مانع تحقق سرمايه‌گذاری در منطقه هستند. به طوری‌که سرمایه‌گذار باید ابتدا کفش آهنین به پا کند و این موانع سخت را یکی پس از دیگری از پیش روی بردارد و تازه اگر مانع جدیدی نباشد، شروع به سرمایه‌گذاری کند. زمانی که زیرساخت سرمایه‌گذاری (راه، آب، برق، گاز و ...) در منطقه فراهم نباشد و جهت تجهیز زیرساخت نیز کلی چانه زنی و قدرت اقناعی لازم باشد، زمان از دست می‌رود و سرمایه‌گذار متضرر شده و فرار را بر قرار ترجیح می‌دهد.

بسیاری از ما شکست پروژه‌های سرمایه‌گذاری در منطقه را به عدم اهلیت سرمایه‌گذار تقلیل می‌دهیم در حالیکه بخش کوچکی از این واقعیت ناشی از این مسأله‌ است. نمی‌توانیم بگوییم همه سرمایه‌گذاران اهلیت لازم را نداشتند و مشکل را تماما از این زاویه بنگریم. مقایسه مناطق همجوار با منطقه خلخال بیانگر این است که در آن مناطق بیش‌تر کارها توسط بخش خصوصی توانمند و تسهیل سرمایه‌گذاری خصوصی انجام گرفته است. در حالیکه ما اساساً بخش خصوصی و ظرفیت آن را باور نداریم و فقط انتظار داریم دولت توجه ویژه‌ای به منطقه داشته باشد.

کوتاه سخن اینکه تا نگرش‌ها اصلاح نشود و نتوانیم به سرمایه‌گذار به دید مثبت بنگریم، سرمایه‌گذار را کلاه بردار تلقی نکنیم و تا زمانیکه به بخش خصوصی اعتقاد نداشته باشیم، توسعه‌ای رخ نخواهد داد و روند مهاجرت و نهایتا خالی شدن منطقه از جمعیت فعال ادامه خواهد داشت.

*جامعه‌شناس و استاد دانشگاه

لینک کوتاه:khalkhalim.com/c0b43